عجایب و شگفتی‌های معماری جهان باستان

عجایب و شگفتی‌های معماری

معماری از جمله هنرهایی است که در شکل ها و سبک‌های مختلف، به عنوان نماینده‌ای شایسته برای بیان تفکرات و ویژگی‌های هر عصر و دوره‌ای بوده و هست. در این میان معماری دوران باستان، جایگاهی خاص دارد. زمانی که معماران با کمترین امکانات، زیباترین سازه‌ها را خلق کرده و شگفتی آفریدند.
سازه های باستانی هزاران سال است که بر روی زمین قرار دارند. این عجایب و شگفتی‌های معماری ، تاریخ و فرهنگی شگرف را در خود نگه ‏داشته اند و زمان ساخت بسیاری از آنها هنوز مشخص نیست ولی آنها امروزه از مهم ترین و زیبا ترین جاذبه هایی هستند‏که توریست ها را به سوی خود جذب می کنند و بازدید از آنها مثل وارد شدن به تونل زمان و بازگشت به هزاران سال پیش ‏می ماند.‏

این سازه ها در سراسر جهان نمادی از درخشندگی معماری گذشتگان هستند. ساخت بناها و سازه هایی چون دیوار بزرگ چین، هرم بزرگ جیزا ، زیگورات ها و خیلی بناهای دیگر در دورانی بدون تکنولوژی واقعا عجیب است. در همین راستا  نمونه هایی از بهترین عجایب معماری جهان باستان را در اختیارتان قرار دادیم.

معبد سفید اوروک از عجایب و شگفتی‌های معماری

نام اصلی این قلعه معلوم نیست و این نام از سنگهای سفید و آجرهای دیواره آن گرفته شده است. این معبد حدود ۲۰ متر طول داشته و در منطقه اور در امپراتوری سومری ساخته شده که به دلیل ارتباطات آن با آئو قدیمی ترین خدای سومری و یکی از ستارگان حماسه گیلگمش و گنجینه های یافت شده با قدمتی ۵۰۰۰ ساله در درون آن از جمله گلدان شگفت انگیز وارکا در کشور عراق فعلی مشهور می‌باشد.

معماری زیگورات اور

زیگورات بنایی پلکانی و هرمی شکل است که بعنوان معبد برای پرستش خدایان به کار می رفته است. بزرگترین زیگورات به جای مانده از سرزمین بین النهرین زیگورات شهر اور متعلق به ۲۱۰۰ ق.م است. این زیگورات دارای ۴ طبقه می باشد که هر طبقه از طبقه زیرین آن کم ارتفاع تر و کوچکتر بوده و ارتفاع طبقه تحتانی و وسعت آن نسبت به سایر بیشتر است.

مصالح به کار رفته در این ساختمان گل و خشت خام بوده و در نمای بیرونی از آجر استفاده شده است. این زیگورات که هم اکنون در مرز های کشور عراق واقع است نسبت به زیگورات چغازنبیل در هم شکسته تر است و تنها دو اشکوب آن بجا مانده که در وضعیت حفاظت شده قرار گرفتهاست.

هرم بزرگ جیزه از عجایب هفتگانه معماری

هرم بزرگ جیزه یا هرم خوفو بزرگترین هرم موجود در جهان و تنها اثر باقی مانده از عجایب هفتگانه جهان است. این بنا با اقتدار یکی از شگفتی‌های معماری باستانی است و آرامگاه خوفو، فرعون مصر است. زمان ساخت هرم خوفو بین سال های ۲۵۶۰ تا ۲۵۴۰ قبل از میلاد تخمین زده می‌شود. هرم خوفو با بلندای ۱۴۶٫۵ متری، بلندترین بنای جهان برای ۳۸۰۰ سال پس از ساخت آن لقب گرفته است. البته ارتفاع این بنا اکنون در اثر فرسایش به چیزی حدود ۱۳۷ متر رسیده است.

هرم بزرگ جیزه دارای ۳ اتاق دفن در ۳ طبقه مختلف بنا است. آرامگاه فرعون در مرکز هرم واقع است و توسط یک راهرو که به راهرو بزرگ معروف است قابل دسترسی است. مقبره ملکه نیز در طبقه زیرین هرم قرار دارد. اعداد و ارقام استفاده شده در ساخت این بنا نیز خبر از اطلاعات ستاره شناسی بالای سازندگان هرم خوفو می‌دهد. برای مثال در ساخت هرم خوفو از عدد طلایی استفاده شده است و خمیدگی‌های طراحی شده در بخش‌های مختلف هرم با شعاع زمین همخوانی دارد.

مجسمه بزرگ ابوالهول

ابوالهول ، این مجسمه عظیم بدن یک شیر با سری از انسان است و به عنوان نگهبان هرم ها در بخش راه های ورودی به اهرام معروف مصر در فلات جیزه قرار دارد. طول مجسمه ابوالهول به ۲۴۰ متر می رسد و ارتفاعش ۲۰ متر است. ابوالهول را به عنوان بزرگترین مجسمه یکپارچه در دنیا می شناسند و به قدری شگفت انگیز است که تمام باستان شناسان بر یک نظر اتفاق دارند، آنهم اینکه ساخته شدن این بنا؛ بخصوص در دوره های قدیم؛ به دست انسان کاری غیر ممکن و یکی از عجایب و شگفتی‌های معماری باستان محسوب میشود.

با وجود شواهد متضاد و نقطه نظرات متفاوت در طول سال‌ها ، هنوز هم دیدگاه سنتی معتقد است که مجسه‌ی ابولهول بزرگ تقریبا در ۲۵۰۰ قبل از میلاد توسط فرعون خفرع ساخته شده است.

پارتنون ، معروف ترین سازه آکروپلیس

پارتنون معبدی در آکروپلیس است که به الهه آتنا تعلق دارد و ساخت بنای آن در سال ۴۴۷ ق.م آغاز و در ۴۳۸ ق.م به پایان رسیده، اگرچه ساخت تزئینات آن تا ۴۳۲ ق.م ادامه داشته است. این معبد دارای انواع گنجینه‌های ارزشمند است ولی جاذبه اصلی آن مربوط به مجسمه آتنا است که از عاج‌فیل و طلا ساخته‌ شده‌ است که یکی از عجایب و شگفتی‌های معماری باستان تلقی می شود.

 

پارتنون بر روی تپه‌ای مشرف بر آتن قرار دارد. این معبد به یادبود خدای آتناپارتنوس، مالک آتن، ساخته‌ شده‌ است تا شهر را از شر تجاوزها درامان نگه‌ دارد. در ساخت این معبد از سنگ آهک و مرمر استفاده شده و توسط مجسمه‌ساز معروف فیدیاس طراحی‌ شده و معماری این بنا توسط کالیکراتس و ایکتینوس انجام شده است.

تئاتر دیونیسوس

تئاتر دیونیسوس ، اولین نمونه تئاتر کشور یونان بوده که در جنوب شرقی پارتنون و آکروپلیس قرار دارد. این تئاتر در نزدیکی معبد دیونیسوس واقع شده که در طول سده پنج میلادی مسابقات و نمایشنامه های سوفوکل، اوریپید، آیسخولوس و آریستوفان در تئاتر دیونیسوس برگزار می‌گردد.
تئاتر دیونیسوس اولین بار با ردیف های چوبی بنا شده بود. این  تئاتر بین سالهای 497  تا 500 پیش از میلاد از سازه چوبی به سازه سنگی تبدیل شد و ردیف های چوبی آن از هم پاشید و ردیف های سنگی در آن ساخته شد. حدود 13000 تماشاچی در دل خود جای می‌داده است.

 

استیج این تئاتر به صورت مستطیلی شکل ساخته شده است و  در زمان رومی ها کمی تغییر پیدا نمود. تئاتر دیونیسوس مانند یک تئاتر رومی بوده و برای مبارزات بین گلادیاتورها استفاده می شده است.این آمفی تئاتر به خدای عیش و نوش معروف است و اولین تئاتر سنگی می‌باشد که تا به حال بنا شده است.
این مکان از قرن ششم قبل از میلاد کاربری سالن تئاتر را داشته و قدمت بنایی که امروزه از آن بازدید می‌شود به قرن 4 پیش از میلاد برمی‌گردد.

کولوسئوم یکی از پر اهمیت ترین شگفتی‌های معماری باستان

کولوسئوم یکی از پر اهمیت ترین نمادهای امپراتوری روم و نمونه بارزی از سبک معماری رومی و شگفتی‌های معماری باستان است. این بنا همچنین بزرگترین تماشاخانه (آمفی تئاتر) موجود در جهان است. ساخت این تماشاخانه بزرگ بین سال‌های ۶۹ تا ۷۰ میلادی به دستور امپراتور وسپاسیان شروع شده است و در سال ۸۰ میلادی پسرش تیتوس کار ساخت را به اتمام رساند. این بنا ساختاری بیضی شکل داشته و ارتفاع آن حدود ۴۸ متر است.

کولوسئوم در ۴ طبقه ساخته شده و با ۴ ورودی مجزا گنجایش ۵ هزار تا ۸ هزار نفر را دارد. این بنا توسط سنگ مرمر تزیین  شده بود و حدود صدها مجسمه درون آن وجود داشت و همچنین بخش عمده نمای داخلی کولوسئوم از چوب ساخته شده است. صندلی‌ها به شکل ردیف‌های چوبی منظم کارگذاری شده‌اند. همچنین صندلی‌هایی نیز جهت نشستن امپراتور و دیگر اعضای خاندان سلطنتی در نظر گرفته شده بود. اکنون دیوار بخش شمالی کولوسئوم هنوز پابرجاست. راهرو زیرین بنا نیز که برای انتقال حیوانات استفاده می‌شد.

 

هر طبقه این آمفی تئاتر به اقشار مختلف مردم تعلق داشت. طبقه بالا برای اقشار فقیر و طبقه پایین برای قشر مرفه و اشراف زاده ها تعیین شده بود. یک بخش زیرزمینی نیز برای نگهداری حیوانات وحشی جهت مبارزه با گلادیاتورها وجود دارد.
این تماشاخانه زمانی برای نبرد گلادیاتورها و گاهی اوقات حیوانات وحشی استفاده می‌شده است. فعالیت کولوسئوم به مدت ۴ قرن ادامه داشت و سپس در قرن ۵ میلادی متوقف شد. این بنا بر اثر زلزله‌های شدید سال‌های ۸۴۷ و ۱۲۳۱ میلادی به شدت آسیب دیده است.

معبد پانتئون

معبد پانتئون رم با بیش از ۱۸۰۰ سال قدمت، یکی از برجسته ترین عجایب و شگفتی‌های معماری با شکوه روم باستان است. نام این معبد، پانتئون، با توجه به کاربری آن انتخاب شده است ، معبدی برای همه ی خدایان.
دور تا دور فضای داخلی معبد، ۷ فرورفتگی وجود دارد که در ابتدا متعلق به ۷ خدا و در ارتباط با ۷ سیاره خورشید، ماه، زهره، زحل، مشتری، مریخ و مرکوری بوده است. بعد از تبدیل شدن معبد به کلیسا این جایگاه ها به شهدا و قدیسین مسیحی اختصاص داده شده اند.

معبد پانتئون رم تقریبا به طور کامل دست نخورده باقیمانده است. این معبد در سال 27 قبل از میلاد ساخته شده است و در قرن دوم پس از میلاد بازسازی شده است. شاهکار معماری معبد پانتئون، بدون شک گنبد بزرگ آن است که بیش از ۴۳ متر ارتفاع دارد. این گنبد بعد از ساخت برای بیش از ۱۲۰۰ سال یعنی تا سال ۱۴۳۶ که گنبد کلیسای جامع فلورانس ساخته شد به عنوان بزرگترین گنبد جهان شناخته می شد.

 

ایوان ورودی معبد پانتئون شامل ۱۶ ستون بزرگ سنگی در ۳ ردیف است. ۸ ستون در ردیف جلویی و ۴ ستون در هر یک از ردیف های دیگر. هر کدام از این ستون های بلند ۶۰ تُنی که ۱ و نیم متر قطر دارند در کشور مصر تراشیده شده و توسط کشتی به رم حمل شده اند.
بعد از رنسانس، از این معبد به عنوان آرامگاه بعضی از هنرمندان و نخبگان شهر از جمله رافائل نقاش و پادشاهان ایتالیا استفاده شد. معماری پانتئون با ستون های بلند و ویژگی های داخلی خاص و گنبد جالبی که دارد در سراسر دنیا منبع الهام بوده است.

معبد انگکور وات

انگکور وات بزرگ‌ترین بنای مذهبی جهان است. این معبد در ابتدا به ویشنو خدای هندو تقدیم شده بود و معبدی هندو محسوب می‌شد. سپس به معبدی جهت پرستش بوداییان تبدیل شد. امروزه این بنا جدای از ارزش تاریخی، هنوز هم به عنوان بزرگ‌ترین معبد بوداییان جهان استفاده می‌شود.
مجموعه معابد انگکور وات در شهر انگکور کشور کامبوج واقع شده است. این معبد طی قرن ۱۲ میلادی توسط پادشاه سوریاوارمان دوم ساخته شده است. آنگکور در زبان خِمر (زبان رایج در کامبوج) به‌معنی «پایتخت» و «وات» به‌معنی «معبد» است. این معبد که از نظر زیبایی و هنر از عجایب و شگفتی‌های معماری و از نظر اهمیت در رده اهرام در مصر و تاج‌محل در هند قرار دارد قدیمی‌ترین مجموعه مذهبی در کامبوج است که در زمینی به مساحت ۱۶۲.۶ هکتار گسترده شده است.

ماندالا

ماندالا جدول هندسی ادیان بودایی و هندو است که به عنوان نماد جهان هستی در این ادیان به کار می‌رود. انگکور وات به گونه‌ای طراحی شده که به مانند یک ماندالای بزرگ است. ۵ برج بزرگ این معبد، ۵ رأس هرم مقدس و رمزآلود مرو را ترسیم می‌کند. مرو (هرم یا کوهی) است که در آیین هندو و بودا محور جهان و سرمنزل خدایان قلمداد می‌شود.

 

انگکور وات مثل یک ماندالا دارای شماره‌ و اشکال متعددی است. در مجموع ۱۰۸ برج تراش‌خورده به شکل جوانه لوتوس در این مکان وجود دارد. جوانه لوتوس و عدد ۱۰۸ در آیین بودایی و هندو مقدس هستند.
تعداد بیش از ۲ هزار تندیس حوری مقدس نیز بر روی دیوارها و برج‌های انگکور وات کنده‌کاری شده است. همچنین در کنار این تندیس ها ، تصاویر کنده‌کاری‌شدهٔ دیگری نیز از افسانه‌های هندو از جمله نبردهای تاریخی (برخی از نبردها در آسمان رخ داده است،) وجود دارد. همچنین تعداد ۳۲ جهنم و ۳۷ بهشت نیز به همین شکل ترسیم شده است.

دیوار بزرگ چین

طولانی ترین سازه‌ای که تابحال در تاریخ ساخته شده است را می‌توان در چین پیدا کرد. تاریخ ساخت دیوار بزرگ چین به قرن هشتم تا پنجم قبل از میلاد باز می گردد و ساخت آن به دستور امپراتور چین شی هوانگ جهت دفاع از حملات قبیله یایون شروع شد و وسعت آن به ۲۱ هزار و ۱۹۶ متر می رسید که امروزه دیوار چین حدود ۵ هزار کیلومتر طول دارد. ارتفاع دیوار بین ۵ تا ۱۰ متر متفاوت است و پهنای متوسط آن نیز حدود ۴٫۵ متر است.

ساخت این دیوار بین سال‌های ۲۲۰ تا ۲۰۶ قبل از میلاد شروع شد و بعدها بین قرن‌های ۱۰ تا ۱۴ به طول دیوار اصلی افزوده و آن را تکمیل کردند. خشت، سنگ، خاک کوبیده و چوب عمده مصالح به کار برده شده در ساخت دیوار چین هستند. تنها بخش‌هایی از دیوار اصلی امروزه پابرجا است. در آن زمان هزاران برج دیدبانی نیز در بخش‌های مختلف دیوار تعبیه شده‌اند.

و اما تخت جمشید از بهترین عجایب و شگفتی‌های معماری باستان

تخت جمشید که با نام پارسه، پرسه‌پولیس و پرسپولیس هم شناخته می‌شود، آیینه‌ای از تاریخ و فرهنگ کهن ایران زمین به شمار می‌رود. علت نام‌گذاری تخت جمشید به «پارسه»، قوم پارس بوده‌اند که آنان به اقامتگاه خود پارس می‌گفتند، جایی که یونانیان آن را پرسیس (persis) می‌نامیدند و امروزه آن را فارس خطاب می‌کنیم.

در سنگ‌نوشته‌ای که از خشایارشاه بر جرز درگاه‌ ورودی دروازه ملل باقی‌ مانده و برخی لوحه‌های ایلامی، نام اصلی تخت جمشید ،  ( شهر پارسه ) یاد شده است. مورخین معتقدند که در زمان ساسانیان این بنا را صد ستون و در دوره اسلامی آن را ( چهل ستون ) و ( تخت حضرت سلیمان ) می‌نامیده‌اند؛ اما در گذر زمان به ‌دلیل آن که مردم از سازنده این مجموعه بزرگ اطلاعی نداشتند، آن را به جمشید پادشاه باستانی نسبت داده و نام ( تخت جمشید ) را بر آن قرار دادند.

 

مورخین به این نکته ی مهم رسیده اند که اگر به نقشه ی امپراطوری هخامنشی توجه کنیم و یک خط از شمال شرقی ترین نقطه ( سغد ) تا جنوب غربی ترین نقطه ( حبشه ) بکشیم و یک خط از شمال غربی ترین نقطه ( یونان ) تا جنوب شرقی ترین نقطه ( هند ) به صورت ضربد ر بکشیم مرکز تقاطع این دو خط محل ساخت تخت جمشید می شود ، که این نکته قابل تامل و اندیشیدن است.

معماری تخت جمشید

در طراحی کاخ های تخت جمشید از سبک معماری هیپوستیل مصری استفاده شده است. در این نوع معماری، یک تالار مرکزی چهارگوش وجود دارد که سقف روی ستون‎‌های بلندی که به طور منظم در چند ردیف کنار هم قرار گرفته‌اند، قرار می‌گیرد. هخامنشیان با افزودن ایوان‌هایی به طرفینِ این تالار مرکزی، تغییراتی در این نوع معماری ایجاد کردند.
وسعت برخی از تالارهای تخت جمشید به قدری  بود که میتوانست از ده‌ها هزار نفر را به طور همزمان پذیرایی کند. بعضی از کاخ‌ها به قدری بزرگ بودند که هنوز هم مشخص نشده که نور درون آن‌ها چگونه تأمین می‌شده است.

ساخت مجموعه بناهای تخت جمشید در زمان داریوش اول (522 تا 486 ق . م ) آغاز و تا زمان اردشیر سوم ( 359 تا 338 ق . م ) در مساحتی به وسعت 13 هکتارساخته و ادامه یافت . مصالح به کار رفته در بنای تخت جمشید عبارت بوده از : سنگ ، خشت و گل ، آجر ، گچ ، چوب ، آهن ، طلا ، نقره ، مس ، عاج ، عقیق و خیلی چیز های دیگر همچنین دیوارهای تخت جمشید در برخی جاها به ضخامت 5/5 متر بوده و قطعه سنگهای به کار رفته به وزن بیش از 45 تن می رسیده است و ارتفاع کف ساختمان های آن از دشت از 8 تا 18 متر می رسید.

سیستم‌های آبرسانی و تهویه تخت جمشید

در تخت جمشید سیستم مجاری زیرزمینی آبرسانی آب و فاضلاب به طول بیش از 2 کیلو متر و سیستم‌های تهویه مطبوع و گرمایشی و سرمایشی کشف شده. این سازه با سقف‌های گسترده و فضاهای باز و پنجره‌های بزرگ خود به راحتی فضایی را جهت تهویه مطبوع به وجود می آورد و به راحتی در تابستان، سرد و در زمستان گرم می‌شد که یکی از مهمترین عجایب و شگفتی‌های معماری جهان باستان به حساب می آید. بنای عظیم تخت جمشید شامل کاخ‌های بزرگی همانند کاخ آپادانا، کاخ تچر، کاخ هدیش، کاخ ملکه و کاخ صدستون بود که هر کدام زیبایی خاص خود را داشتند.

منابع :

• کتاب سیر تاریخی معماری جهان از گذشته تا امروز
• wikipedia
• touropia